ΕΝ ΤΩ ΜΕΓΑΛΩ ΕΣΠΕΡΙΝΩ

Μετὰ τὸν Προοιμιακόν, τὸ Μακάριος ἀνήρ. Εἰς δὲ τὸ Κύριε ἐκέκραξα, ἱστῶμεν στίχους ς' καὶ ψάλλομεν τὰ ἑξῆς Προσόμοια.

Ἦχος α'
Ὢ τοῦ παραδόξου θαύματος

Ποίημα Θεοστηρίκτου μοναχού ή Θεοφάνους.

Ευλογήσαντος του ιερέως λέγομεν τον παρόντα ψαλμόν.

(Εαν λαϊκός άρχεται: Δι’ ευχών των Αγίων πατέρων ημώς Κύριε Ιησού Χριστέ ο Θεός ελέησον και σώσον ημάς.Αμήν).

α) Τί εἶναι ἡ προσευχή;

Ὁ Γρη­γό­ριος ὁ Νύσ­σης λέ­γει: Προ­σευ­χή δέ αἴ­τη­σις ἀ­γα­θῶν με­τά ἱ­κε­τη­ρί­ας προ­σα­γο­μέ­νης Θε­ῶ» Δη­λα­δή προ­σευ­χή εἶ­ναι τό νά ζη­τᾶς πνευ­μα­τι­κά ἀγαθά μέ ἱ­κε­σί­α ἀ­πό τό Θε­ό. «Προ­σευ­χή Θε­οῦ ὁ­μι­λί­α, δη­λα­δή συ­νο­μι­λί­α με­τά τοῦ Θε­οῦ. «Τῶν ἀ­ο­ρά­των θε­ω­ρί­α, τῶν Ἀγ­γέ­λων ὁ­μο­τι­μί­α»(λό­γος α΄εἰς τήν προ­σευ­χήν ).

Καί ὁ Ἰ­ω­άν­νης ὁ Χρυ­σό­στο­μος· «Εὐ­χή οὐ­δέν ἕ­τε­ρον ἐ­στιν ἤ δι­ά­λε­ξις πρός τόν Θε­όν καί ὁ­μι­λί­α πρός τῶν ὅ­λων Δε­σπό­την» (ζ΄Κα­τήχ.)Δη­λα­δή προ­σευ­χή δέν εἶ­ναι τί­πο­τε ἄλ­λο πα­ρά συ­νο­μι­λί­α μέ τό Θε­ό, ­ὅ­που εἶ­ναι Δε­σπό­της ὄλων.

Καί ὁ Μέ­γας Βα­σί­λει­ος:«Προ­σευ­χή ἐ­στιν αἴ­τη­σις ἀ­γα­θοῦ πα­ρά τῶν εὐ­σε­βῶν εἰς Θε­όν γε­νο­μέ­νη»

Μέ τή λέξη προ­σευ­χή καί προ­σεύ­χο­μαι, ἐν­νο­οῦ­με τήν ἐ­πι­κοι­νω­νί­α, τή συ­νο­μι­λί­α μέ τό Θε­ό καί Πα­τέ­ρα μας, ἐν­νο­οῦ­με τό δι­ά­λο­γο πού ἀρ­χί­ζει κά­θε πι­στός μέ τό Θε­ό του. ὁ ἄν­θρω­πος κα­τα­φεύ­γει στό Θε­ό του, ἐ­πει­δή νοι­ώ­θει τήν ἀ­νάγκη τῆς θεί­ας βο­ή­θει­ας καί ἐ­νί­σχυ­σής του στίς δύ­σκο­λες ἀλ­λά καί στίς χα­ρού­με­νες στι­γμές τῆς ζω­ῆς του. Δο­ξά­ζει, εὐ­χα­ρι­στεῖ καί πα­ρα­κα­λεῖ, προ­σεύ­χε­ται δη­λα­δή.

Προ­σευ­χή λοι­πόν εἶ­ναι ῃ συ­νο­μι­λί­α τοῦ πλά­σμα­τος (τοῦ ἀν­θρώ­που) μέ τόν Πλά­στη του.

Αὐ­τό τό ἔρ­γο τῆς προ­σευ­χῆς εἶ­ναι προ­νό­μιο μό­νον τῶν ἀν­θρώ­πων ἀ­πό ὄ­λη τήν ὑ­λι­κή δη­μι­ουρ­γί­α, καί θε­ω­ρεῖ­ται ἀ­ναγ­και­ό­τα­το γιά τόν ἄν­θρω­πο πού συ­νή­θως βρί­σκε­ται σέ συ­νε­χή πό­λε­μο μέ τό δι­ά­βο­λο.

Του Μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χριστοδούλου

ο θυμίαμα στη λατρεία του Θεού εχρησιμοποιείτο και από τους Εβραίους και από τους ειδωλολάτρες. Ήταν δείγμα αναγνώρισης της υπερέχουσας αξίας του Θεού, ήταν σύμβολο υποταγής και αφοσίωσης. Στην Παλαιά Διαθήκη έχουμε την περιγραφή του και το μείγμα από το οποίο απετελείτο. Συγκεκριμένα, στο Εξόδου 30, 34-38 ο Θεός δίδει εντολή να αποτελείται το θυμίαμα από 4 συστατικά στοιχεία, από σταχτή, όνυχα, χαλβάνη και λίβανο. Γι’ αυτό και οι έννοιες «θυμίαμα» (ή μοσχοθυμίαμα) και «λιβάνι» δεν ταυτίζονται. Το λιβάνι είναι ένα από τα στοιχεία από τα οποία απαρτίζεται το θυμίαμα. Στα χρόνια του Κυρίου το εβραϊκό θυμίαμα απετελείτο από 13 αρωματώδη στοιχεία, πως μαρτυρεί ο Ιώσηπος. Η Σκηνή του Μαρτυρίου περιείχεν, εκτός των άλλων, και το «χρυσούν θυμιατήριον», μέσα στο οποίον έκαιαν κάρβουνα και ο Ιερέας πετούσε αρκετό θυμίαμα και έπειτα γονάτιζε και προσευχόταν στον Θεό. Στο ναό του Σολομώντος υπήρχε το θυσιαστήριον του θυμιάματος, στο οποίο εθυμίαζε κάθε ημέρα ένας Ιερεύς. Ο Ιερεύς δε, που του έπεφτε ο κλήρος να θυμιάσει, εθεωρείτο ότι αξιωνόταν μεγάλης τιμής από τον Θεό. Τούτο συνέβη και με τον Ζαχαρία, πατέρα του τιμίου Προδρόμου, που κατά την ώρα του θυμιάματος δέχθηκε από τον Άγγελο την πληροφορία ότι θα γεννήσει σ’; αυτή την προχωρημένη ηλικία και με τη γυναίκα του στείρα τον Βαπτιστή. Η ώρα του θυμιάματος στους Εβραίους ήταν συγκλονιστική για τους συμβολισμούς της. Και οι ειδωλολάτρες χρησιμοποιούσαν θυμίαμα στη λατρεία τους, όπως οι αρχαίοι Έλληνες, οι Αιγύπτιοι, οι Φοίνικες, οι Ασσύριοι, οι Βαβυλώνιοι κλπ. Σας υπενθυμίζω τις περιπτώσεις αγίων χριστιανών μαρτύρων που, επειδή δεν εδέχθησαν να ρίψουν θυμίαμα εμπρός στα είδωλα, εθυσιάσθησαν οι ίδιοι. Θυμίαμα προσεφέρετο και προς τον Ρωμαίο Αυτοκράτορα, που ελατρεύετο ως Θεός. Το ίδιο συνέβαινε και για άλλους επιφανείς ανθρώπους που είχαν δοξασθή από τους ανθρώπους. Κατά τον ιστορικό Θεοδώρητο, ο Ιουλιανός Παραβάτης αξίωνε να του καίνε θυμίαμα.

Tο καντήλι συμβολίζει το ανέσπερο φως που είναι ο Χριστός και καλούμαστε να Τον μιμηθούμε. Δηλαδή:

• Να φωτίσουμε τους εαυτούς μας με το αληθινό φως της γνώσεως
• Να γίνουμε φώτα όπως οι μαθητές του Χριστού

Ανάβουμε το καντήλι στην εκκλησία και στα σπίτια μας για να μας θυμίζει ότι η πίστη μας είναι φως, αφού ο Κύριός είπε «Εγώ ειμί το φως του κόσμου». Το φως του καντηλιού μας θυμίζει το φως με το οποίο ο Χριστός καταυγάζει τις ψυχές μας. Ανάβουμε το καντήλι για να μιμηθούμε τους Αποστόλους και όλους τους Αγίους οι οποίοι κατά τον Απόστολο Παύλο είναι τέκνα φωτός. Για να ελέγχονται από το φως του τα σκοτεινά μας έργα, οι κακές ενθυμίσεις και να επανερχόμαστε στο δρόμο του φωτός του Ευαγγελίου. Για να μας θυμίζει το αδιάλειπτο της προσευχής μας. Για να είναι φόβητρο στις δυνάμεις του σκότους που μας επιτίθενται με πονηριά πριν και κατά τη διάρκεια της προσευχής και θέλουν να απομακρύνουν τη σκέψη μας από το Θεό. Οι δαίμονες αγαπούν το σκοτάδι και τρέμουν το φως, το φως του Χριστού. Για να μας παρακινεί σε αυτοθυσία. Όπως δηλαδή με το λάδι καίγεται στο καντήλι το φυτίλι, έτσι και το δικό μας θέλημα να καίγεται με τη φλόγα της αγάπης στο Χριστό.

ίσω από το άναμμα του κεριού κρύβεται βαθύτατος συμβολισμός. Ο Συμεών Θεσσαλονίκης μας λέγει ότι το κερί που ανάβουμε έχει έξι συμβολισμούς: Συμβολίζει την καθαρότητα της ψυχής μας, γιατί είναι κατασκευασμένο από καθαρό κερί μέλισσας. ·Επίσης την πλαστικότητα της ψυχής μας, μια και εὔκολα πάνω του μπορούμε να χαράξουμε ο,τιδήποτε. Ακόμη την Θεία Χάρη, επειδή το κερί προέρχεται από τα άνθη που ευωδιάζουν. Επιπλέον συμβολίζει την θέωση, στην οποία πρέπει να φθάσουμε, επειδή το κερί ανακατεύεται με τη φωτιά και της δίνει τροφή.Και το φώς του Χριστού επίσης δείχνει, καθώς καίει και φωτίζει στο σκοτάδι. Και τέλος συμβολίζει την αγάπη και την ειρήνη που πρέπει να χαρακτηρίζουν κάθε χριστιανό, επειδή το κερί καίγεται όταν φωτίζει, αλλά και παρηγορεί τον άνθρωπο με το φώς του μέσα στο σκοτάδι.

Ανάβοντας κερί πρέπει να θυμόμαστε ότι πρέπει να ζούμε μέσα στο φώς που πήραμε με την βάπτισή μας. Γι αυτό τη βάπτιση την ονομάζουμε και Φώτισμα. Γι αυτό και στη διάρκεια της βαπτίσεως κρατάμε αναμμένες λαμπάδες. Το φώς αυτό είναι το πύρ της Πεντηκοστής, το φώς του Αγίου Πνεύματος. Και το φώς αυτό ανανεώνεται μέσα μας στην ψυχή μας, κάθε φορά που συμμετέχουμε στη Θεία Λειτουργία και κάθε φορά που κοινωνούμε και προσευχόμαστε. Γι αυτό στο τέλος κάθε Θείας Λειτουργίας ψάλλουμε: «Είδομεν το φώς το αληθινόν, ελάβομεν Πνεύμα επουράνιον, εύρομεν πίστιν αληθή αδιαίρετον Τριάδα προσκυνούντες».Το φως του Ναού όμως, πρέπει να πούμε, σώζει καλύτερα τους συμβολισμούς του και βοηθεί και την ψυχή να κατανυχθεί όταν είναι φυσικό, όπως στα περισσότερα από τα μοναστήρια μας, δηλαδή αποτελούμενο από κεριά και κανδήλια που καίνε και όχι τεχνητό που προέρχεται δηλ. από ηλεκτρικό ρεύμα.

πειδή κατά καιρούς πολλά και διάφορα διαπιστώνουμε -όλοι όσοι είμαστε με τη χάρη του Θεού ποιμένες του λογικού ποιμνίου σχετικά με τη χρήση και τη σημασία του αντίδωρου, επιθυμώ να χαράξω λίγες γραμμές με βάση την Ιερά Παράδοση μας.

Καταρχήν το αντίδωρο είναι ευλογημένος άρτος. Κι αυτό γιατί κατά την ώρα πού γίνεται η ακολουθία της προσκομιδής προσφέρονται άρτοι, (πρόσφορα) συνήθως 3 ή 5 για να εξαχθούν οι μερίδες, πρώτα ο αμνός πού συμβολίζει το σώμα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, δεύτερον η τριγωνική μερίδα της Θεοτόκου, τρίτον οι μερίδες των 9 ταγμάτων, δηλαδή πάντων και πασών των αγίων της Εκκλησίας μας, τέταρτον η μερίδα του οικείου μας επισκόπου (Αρχιεπισκόπου ή Μητροπολίτου για τα εν Ελλάδι δεδομένα) και τέλος μερίδες των ζώντων και κεκοιμημένων, της θριαμβεύουσας και της στρατευόμενης Εκκλησίας. Τα υπόλοιπα των άρτων αυτών (δηλ. των προσφορών) χρησιμοποιούνται για το αντίδωρον. Και φυσικά το μέγεθος των αντίδωρων δεν μπορεί να είναι ιδιαίτερα μεγάλο και ικανώς χορταστικό (sic), αλλά τέτοιο πού να επαρκεί ώστε να διανέμεται σε όσους δεν μετέλαβαν των αχράντων Μυστηρίων, οι οποίοι σύμφωνα με τον άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης «οι πάντες εκείνου (ένν. του Σώματος και Αίματος Χρίστου, δηλ. του Δώρου) ικανοί μετασχείν τούτο δίδοται (δηλ. το αντίδωρον) αντ’ εκείνου» (P.G. 155, 301 D), πού είναι και το Κύριο «Δώρον» της Εκκλησίας. Η μετοχή, όμως, στον αγιασμό του Θεού έρχεται σε κάθε άνθρωπο διά των αισθητών.

Ο άνθρωπος με άλλα λόγια ανάγεται στα θεϊκά διά των αισθητών. Για τον λόγο αυτό και το αντίδωρο πού είναι μετοχή αγιασμού Θεού γίνεται δι’ αυτού του αισθητού άρτου. Σχετικά ο άγιος Συμεών Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης θα πει: «Επεί δε και δι’ αισθητών τίνων ως σώμα περικειμένοις τον αγιασμόν έδει λαβείν, διά του αντίδωρου γίνεται» (P.G. 155, 745 D).

Ωστόσο η Εκκλησία μας καίτοι μπορεί ανάξιοι οι πιστοί να μην λαμβάνουν το «Δώρο», δεν θέλει κανείς να φύγει απ’ αυτήν χωρίς να δώσει κάτι στον καθένα.

Υπάρχουν μερικές δυσκολίες στα σημερινά μας παιδιά να πλησιάσουν το μυστήριο της Μετανοίας. Οι σημερινοί νέοι δυσκολεύονται να πλησιάσουν γενικά την Εκκλησία και τους κληρικούς γιατί καλλιεργείται μία προκατάληψη κατά της Εκκλησίας. Η Εκκλησία σήμερα χλευάζεται, συκοφαντείται, διαβάλλεται, εξευτελίζεται στα μάτια του κόσμου και της νεολαίας και όποιοι νέοι θα εκδηλώσουν την πίστη τους, θα γίνουν αντικείμενο ειρωνείας.  

Έπειτα η σημερινή αγωγή -ψυχολογία, φιλοσοφία, πολιτική- καλλιεργούν ένα ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα στους ανθρώπους που δημιουργεί την ψευδαίσθηση της αυτοσωτηρίας. Καλλιεργούν την αυτάρκεια, τη φιλαυτία, τον εγωκεντρισμό. Όλα αυτά είναι αντίθετα στο πνεύμα της μετανοίας και της εξομολογήσεως. Τονίζεται μάλιστα από ορισμένα συστήματα, όπως είναι ο υπαρξισμός, ότι η αμαρτωλότητα έγκειται στις αμαρτωλές καταστάσεις και όχι στα πρόσωπα και έτσι μεταθέτουν το θέμα της προσωπικής ευθύνης από τα πρόσωπα στις καταστάσεις. Οπότε ο άνθρωπος τείνει να θεωρεί τον εαυτό του ανεύθυνο για ό,τι κακό γίνεται.

Κατά τη φροϋδική πάλι θεώρηση, αμαρτία είναι όχι η εκπλήρωση των κακών επιθυμιών του ανθρώπου, αλλά η μη εκπλήρωσή τους. Η αμαρτία ακόμη εμφανίζεται σήμερα ως δικαίωμα του ανθρώπου και ως απελευθέρωσή του, όπως στο θέμα των αμβλώσεων. Οι αμβλώσεις είναι η πιο φρικτή αμαρτία και όμως βλέπουμε τις φεμινίστριες να διαδηλώνουν στους δρόμους και αυτό που είναι έγκλημα να το απαιτούν ως απελευθέρωσή τους: «Το σώμα μας, μας ανήκει, φωνάζουν, δεν θέλουμε χριστιανικό σώμα». Σκεφθείτε λοιπόν τί διαστροφή των πραγμάτων έχει γίνει, όταν το έγκλημα θεωρείται ως απελευθέρωση του ανθρώπου, ενώ είναι η χειρότερη υποδούλωσή του.

Πώς τώρα τα παιδιά που από τις τηλεοράσεις, τα ραδιόφωνα, τα βίντεο κλπ. ποτίζονται απ' αυτό το αρρωστημένο, εγωκεντρικό και φίλαυτο πνεύμα, θα μπορέσουν να μπουν στο πνεύμα της Εκκλησίας που είναι τελείως αντίθετο;

Πολλοί άνθρωποι σήμερα πιστεύουν ότι η εκκλησία είναι ένα κτίριο. Αυτό δεν είναι σωστό σύμφωνα με την Αγία Γραφή. Η λέξη προέρχεται από την ελληνική λέξη «εκκλησία» που ορίζεται ως «η συνέλευση», ή «αυτοί που έχουν κληθεί». Η ρίζα της λέξης εκκλησία δεν έχει σχέση με το κτίριο, αλλά με τους ανθρώπους. Είναι ειρωνεία ότι όταν ρωτάς τους ανθρώπους σε ποια εκκλησία πηγαίνουν συνήθως λένε Ορθόδοξη, Καθολική ή Διαμαρτυρόμενη. Πολλές φορές αναφέρονται στο δόγμα ή στο κτίριο. Διαβάζουμε στη Ρωμαίους 16:5, «Να δώσετε χαιρετισμούς και στην εκκλησία που συναθροίζεται στο σπίτι τους…» ο Παύλος αναφέρει την εκκλησία, όχι σαν ένα κτίριο, αλλά σαν ένα σώμα από πιστούς.

Η εκκλησία είναι το σώμα του Χριστού. Η Εφεσίους 1:22-23 λέει, «Τα σύμπαντα τα υπέταξε στην εξουσία Του, κι Αυτόν τον ίδιο το Χριστό τον έδωσε στην εκκλησία ως υπέρτατο αρχηγό. Η εκκλησία είναι το σώμα του Χριστού, είναι η πληρότητα εκείνου ο οποίος με την παρουσία του γεμίζει πλήρως τα πάντα». Το σώμα του Χριστού αποτελείται από όλους τους πιστούς από την εποχή της Πεντηκοστής μέχρι την αρπαγή. Το σώμα του Χριστού περιλαμβάνει δυο όψεις: