εκκλησία μας, αγαπητοί μου αδελφοί, προσεύχεται διαρκώς, ανά πάσαν ώρα. Δεν υπάρχει μόνο το κοσμικό ωρολόγιο, Δεν υπάρχει μόνο το ωράριο εργασίας του κόσμου υπάρχει και το ωράριο προσευχής στο Θεό, η ώρα του Θεού. Προσεύχεται η Εκκλησία το πρωί στον όρθρο, προσεύχεται το μεσημέρι στις ώρες, προσεύχεται το απόγευμα στον εσπερινό, προσεύχεται το βράδυ στο απόδειπνο, προσεύχεται τα μεσάνυχτα στο μεσονυκτικό.
Προσεύχεται όλες τις ημέρες. Κάθε ημέρα της εβδομάδος είναι αφιερωμένη σε κάποια μνήμη. H Δευτέρα λόγου χάριν είναι αφιερωμένη στη μνήμη των αγίων αγγέλων και αρχαγγέλων. H Τρίτη στη μνήμη του τιμίου Προδρόμου. H Τετάρτη στην ανάμνηση της προδοσίας. H Πέμπτη στη μνήμη των αγίων Αποστόλων. H Παρασκευή στην ανάμνηση της σταυρώσεως του Χριστού μας. Το Σάββατο; Κάθε Σάββατο, που χτυπάει η καμπάνα, ο ιερεύς προσεύχεται υπέρ των νεκρών το Σάββατο είναι ημέρα των νεκρών.
Και τέλος η Κυριακή, η επίσημος και μεγαλοπρεπής ημέρα, είναι αφιερωμένη στην Ανάσταση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, ο οποίος την ημέρα αυτή ανέστη εκ νεκρών και ζει εις τους αιώνας των αιώνων. Σήμερα όμως είναι Σάββατο, ημέρα των νεκρών. Αλλά το σημερινό Σάββατο διαφέρει από όλα τα Σάββατα του έτους. Γι αυτό ονομάζεται Ψυχοσάββατο. Τι σημαίνει ψυχοσάββατο; H Εκκλησία μας στρέφεται με ιερά συγκίνηση στους τάφους και ενθυμείται τους νεκρούς. Ποιούς νεκρούς;
Οι νεκροί είναι πολλοί. Οι νεκροί, που είναι θαμμένοι στα κοιμητήρια είναι πιο πολλοί από τους ζωντανούς που βρίσκονται στην πόλη. Έχουμε δύο πόλεις η μία αποτελείται από τους ζώντας, και η άλλη από τους κεκοιμημένους. H μικρά πόλης που αποτελείται από τους ζώντας πόσοι είμεθα; Μερικές χιλιάδες; Είμεθα μειοψηφία. H μεγάλη πόλης, η απέραντος πόλις, είναι το νεκροταφείο. Εμείς είμεθα η μειοψηφία, αυτοί είναι πλειοψηφία. Αυτούς λοιπόν τους νεκρούς, που καθένας κατά διαφορετικό τρόπο απήλθαν από τον κόσμο τούτο, μνημονεύει σήμερα η Εκκλησία.
Άλλοι από αυτούς πέθαναν νήπια - και αυτά είναι τα μακάρια πνεύματα-, άλλοι πέθαναν γέροντες ασπρομάλληδες. Άλλοι πέθαναν μέσα στο σπίτι, και άλλοι έξω στους δρόμους η στα βουνά. Άλλοι πέθαναν στην ξηρά, άλλοι στη θάλασσα. Άλλοι πέθαναν με φυσικό θάνατο, άλλοι από διάφορα δυστυχήματα η τους έφαγαν τα θηρία της ερήμου. Όλους αυτούς ενθυμείται σήμερα η Εκκλησία. Ενθυμείται όμως και κάποιους άλλους.
Ποιούς; Σύμφωνα με την παράδοση, πρέπει ο πιστός Χριστιανός, όταν περάσουν τρεις μέρες από το θάνατο, να τελεί μνημόσυνο, τα τριήμερα όταν περάσουν εννέα ημέρες, τα εννιάμερα όταν περάσουν σαράντα ημέρες, τα σαράντα κ.λπ.. Έχουν σημασία αυτά. δεν είναι όμως επί του παρόντος να εξηγήσουμε, γιατί κάνουμε τότε μνημόσυνο, η στο χρόνο, η στα τρία χρόνια κ.λπ.. Τώρα δυστυχώς πάνε κι αυτά, λησμονήθηκαν. Τώρα λησμονούν και τους νεκρούς!
Αν πάτε στην Ιαπωνία, θα δείτε ότι τιμούν πολύ τους νεκρούς. Τα νεκροταφεία τους είναι περιβόλια, άλση ωραιότατα. Και όταν βαπτίζονται η όταν στεφανώνονται, τις σπουδαιότερες δηλαδή στιγμές της ζωής των, οι Γιαπωνέζοι πηγαίνουν στα νεκροταφεία και προσεύχονται στους τάφους των νεκρών. Εμείς...;Λησμονήσαμε τους νεκρούς μας! Λησμονήσαμε τους νεκρούς. Χορταρίασαν τα μνήματα. Απαισία είναι η όψις των νεκροταφείων μας -πλην ελαχίστων-, ούτε ένα μπουκέτο λουλούδια δεν τους πάμε. Παίρνει το παιδί η το εγγόνι την περιουσία εκείνων, που κοπίασαν για να ζει αυτός τώρα ευτυχής, και δεν τους ανάβει ένα κερί.
Υπάρχουν πολλοί κεκοιμημένοι που τους έχουν λησμονήσει οι πάντες. Αλλ' εδώ είναι το μεγαλείο της Εκκλησίας. Εάν όλος ο κόσμος τους λησμονεί, δεν τους λησμονεί όμως η μάνα ναι, η μάνα. Ποιά είναι η μάνα, ειδικώς σ' εμάς τους Ἕλληνες; Eάν για άλλους λαούς των Βαλκανίων, τους Σέρβους και τους Ρουμάνους και τους Βουλγάρους και τους Ρώσους που είναι κι αυτοί ορθόδοξοι, εάν γι' αυτούς η Εκκλησία είναι μία φορά μάνα, για εμάς τους Έλληνες είναι χίλιες φορές μάνα, η «γλυκειά μάνα» μας, όπως έλεγε ο Κρυστάλλης. Αυτή η μάνα λοιπόν δεν λησμονεί τα παιδιά της.
Αν σε λησμονήσει ο άντρας, σε λησμονήσει η γυναίκα, σε λησμονήσει το παιδί σου, η Εκκλησία δεν σε λησμονεί. Τέτοια αγία ημέρα αναπέμπει δέηση υπέρ όλων των νεκρών, και ιδίως των νεκρών εκείνων τους οποίους λησμόνησαν οι συγγενείς των και δεν τελούν μνημόσυνα. Υπέρ όλων αυτών τελεί σήμερα το μνημόσυνο. Αλλά κ' εμείς οι ζώντες ας προετοιμαζώμεθα για την ημέρα εκείνη, την ημέρα του θανάτου. Μη φανούμε αμελέστεροι από τους ειδωλολάτρες προγόνους μας. Γιατί υπήρχαν προ Χριστού Χριστιανοί, όπως υπάρχουν και μετά Χριστόν ειδωλολάτρες.
Προ Χριστού Χριστιανοί; Περίεργο πράγμα! Μάλιστα. Προ Χριστού Χριστιανός ήταν λ.χ. ο Φίλιππος ο Μακεδών, ο ένδοξος βασιλεύς, ο πατέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου. δεν ήτο Χριστιανός βαπτισμένος, αλλ' όμως τι έκανε; Είχε ορίσει ένα στρατιώτη του πρωί - πρωί να παρουσιάζεται ενώπιόν του και να του δίνει αναφορά, πριν από ο,τιδήποτε άλλο, και να του λέει «Φίλιππε, μέμνησο ότι θνητός ει» Φίλιππε, θυμήσου ότι θα πεθάνεις. Τώρα εμείς σβήσαμε ακόμα και τις ταμπέλες των καταστημάτων που κατασκευάζουν φέρετρα, για να μη μας ενοχλεί ο θάνατος. Και τις κηδείες τις ονομάσαμε τελετές «γραφεία τελετών» γράφουν, όχι «γραφεία κηδειών».
Και όμως ο θάνατος έρχεται. Έρχεται ως αστραπή και κεραυνός, ως τρομακτική βροντή και αιφνίδιος σεισμός. «Όρος φιλοσοφίας», έλεγε ο Αριστοτέλης, έλεγαν οι αρχαίοι πρόγονοί μας, είναι η «μνήμη θανάτου» για να εμβαθύνει δηλαδή κανείς στη σοφία, πρέπει να θυμάται το θάνατο. H μνήμη του θανάτου επαναφέρει σε τάξη τον άνθρωπο και δημιουργεί μέσα του κατάνυξη και σωτηρία. Τη μνήμη λοιπόν του θανάτου υπενθυμίζει σήμερα η Εκκλησία μας σ' εκείνους που έρχονται για το Ψυχοσάββατο στην εκκλησία.
Κλείνοντας αυτές τις σκέψεις προς την αγάπη σας ευχώμεθα όπως μας αξιώσει ο Αρχηγός της ζωής και του θανάτου Κύριός μας να έχωμε τέλη Χριστιανικά σύμφωνα με την ωραία ευχή της Εκκλησίας μας όπου λέγει «Χριστιανά τα τέλη της ζωής ημών, ανώδυνα, ανεπαίσχυντα, ειρηνικά και καλήν απολογίαν την επί του φοβερού βήματος του Χριστού».
